Άρθρο της Δρ. Ελένη Μπόρση, Ιατρός – Διατροφολόγος στις Αχαρνές – Εντερική και παρεντερική διατροφή – Το στομάχι
Το στομάχι
Το στομάχι είναι ένα όργανο που βρίσκεται μεταξύ του οισοφάγου και του πρώτου τμήματος του λεπτού εντέρου (δωδεκαδακτύλου). Βρίσκεται στην αριστερή πλευρά της κοιλιακής χώρας. Κάτω από το στομάχι βρίσκεται το πάγκρεας.
Μια βλεννογόνος μεμβράνη καλύπτει το στομάχι που περιέχει αδένες οι οποίοι εκκρίνουν γαστρικά υγρά, έως και τρία λίτρα αυτού του πεπτικού υγρού παράγεται καθημερινά.
Και πάλι η φύση μας εκπλήσσει: Οι γαστρικοί αδένες αρχίζουν να απελευθερώνονται γαστρικά υγρά πριν εισέλθει η τροφή στο στομάχι, γιατί, όπως ανέφερα προηγουμένως, το σώμα προετοιμάζεται εκ των προτέρων για να λάβει τροφή. Αυτό είναι πιθανό χάρη στις νευρικές ώθείσεις (ο εγκέφαλος συνδέεται με το στομάχι χάρη στο πνευμονογαστρικό νεύρο).
Το πνευμονογαστρικό νεύρο είναι το δέκατο κρανιακό νεύρο ή νεύρο X και σχετίζεται με τον παρασυμπαθητικό έλεγχο της καρδιάς, των πνευμόνων και του πεπτικού σωλήνα.
Τα γαστρικά υγρά
Επομένως, η έκκριση γαστρικών υγρών γίνεται σε τρεις φάσεις: Κεφαλική, γαστρική και την εντερική. Η κεφαλική φάση ενεργοποιείται από τη μυρωδιά και τη γεύση του φαγητού και με την κατάποση. Η γαστρική φάση ενεργοποιείται από τις χημικές αντιδράσεις της τροφής με τα γαστρικά υγρά και από τη διάταση του στομάχου. Η εντερική φάση ενεργοποιείται από τη διαδικασία γαστρικής εκκένωσης: το έντερο ετοιμάζεται να παραλάβει το φαγητό – που είναι πλέον ξινός χυλός – για να ολοκληρώσει την πέψη και στη συνέχεια να γίνει η απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών.
Ο γαστρικός χυμός περιέχει επίσης ένα ένζυμο που ονομάζεται πεψίνη, το οποίο αφομοιώνει τις πρωτεΐνες. Το υδροχλωρικό οξύ κάνει το στομάχι να διατηρεί ένα pH περίπου 2 (πολύ όξινο), βοηθά να σκοτωθούν πολλά από τα βακτήρια που εισέρχονται στο πεπτικό σύστημα δια μέσω της τροφής. Εδώ, όσοι πάσχουν από αχλωρυδρία, δηλαδή έχουν αδυναμία (έστω και μερική) να εκκρίνουν υδροχλωρικό οξύ (γενικά αυτό μπορεί να συμβεί στην περίπτωση της γαστρίτιδας), θα έχουν αυξημένη δυσκολία στην πέψη των πρωτεϊνών.
Οι πρωτεΐνες θα εξακολουθούν να χωνεύονται σε μεγάλο βαθμό χάρη σε άλλα παγκρεατικά ένζυμα, τα οποία χύνονται στο έντερο. Δηλαδή, η πρωτεΐνη θα αφομοιωθεί πλήρως σε εντερικό επίπεδο, αναπληρώνοντας εν μέρει την έλλειψη γαστρικής πέψης. Ωστόσο, η μη βέλτιστη πέψη στο στομάχι μπορεί να προκαλέσει γαστρική δυσφορία.
Επίσης, ένα από τα προβλήματα που μπορεί να προκαλέσει η αδυναμία έκκρισης χυμών είναι το σύνδρομο βακτηριακής υπερανάπτυξης (SIBO). Γιατί;
Γιατί, όπως μόλις είπαμε, το υδροχλωρικό οξύ προκαλεί στο στομάχι πολύ υψηλή οξύτητα που δεν επιτρέπει σε πολλά βακτήρια να επιβιώσουν (φυσιολογικά τα βακτήρια είναι πολύ πιο πολλά στο παχύ έντερο παρά στο λεπτό, και περισσότερα στο λεπτό έντερο σε σύγκριση με το στομάχι). Εάν αυτή η “προστασία” λείπει, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που μπορούν να προδιαθέσουν στο σύνδρομο βακτηριακής υπερανάπτυξης.
Γιατί το όξινο περιβάλλον του στομάχου, σε υγιή άτομα, δεν δημιουργεί βλάβες στο ίδιο το στομάχι;
Γιατί υπάρχει προστατευτική βλέννα, και υπάρχουν προστατευτικές επενδύσεις που επενδύουν τα τοιχώματα του στομάχου, ώστε να μην υπάρχει ζημιά.
Μετά τη λήψη της τροφής, η διαδικασία της γαστρικής περίσταλσης (δηλαδή οι μύες του στομάχου συστέλλονται με συντονισμένο τρόπο για να αναμειγνύεται η τροφή με τα γαστρικά υγρά) ούτος ώστε η αναμεμειγμένη τροφή με γαστρικά υγρά, μετατρέπεται σε ουσία ημι υγρή που ονομάζεται χυμός. Οι μύες του στομάχου αναμειγνύουν την τροφή με ένζυμα και οξέα για να δημιουργήσουν μικρότερα, πιο εύπεπτα κομμάτια. Διατηρείται αυτός ο χυμός στο στομάχι μέχρι να φτάσει στη σωστή σύσταση για να περάσει στο λεπτό έντερο.
Έτσι, το φαγητό φεύγει από το στομάχι σε μικρά «squirts» και όχι όλo με τη μία. Aυτό είναι πολύ σημαντικό (είναι φυσιολογικό), γιατί αν το φαγητό φύγει από το στομάχι και περάσει στο έντερο (δωδεκαδάκτυλο), η πέψη θα ήταν εξασθενημένη (τα πεπτικά ένζυμα στο έντερο δεν θα μπορούσαν να κάνουν τη δουλειά τους). Επίσης, τα μεγαλύτερα γεύματα “επιβραδύνουν την πέψη” και επιβραδύνουν την “γαστρική κένωση”. Τα λίπη, συγκεκριμένα, επιβραδύνουν την γαστρική κένωση.
Το στομάχι λοιπόν έχει πολύ σημαντικό ρόλο στη διαδικασία της πέψης, όχι μόνο άμεσα, αλλά και έμμεσα. Το στομάχι πρέπει να σπρώξει την τροφή στο λεπτό έντερο μόνο όταν το έντερο δεν είναι πλήρως κατειλημμένο. Εννοείται ότι αν έχουμε προβλήματα σε πεπτικό επίπεδο, σε εντερικό επίπεδο, θα μπορούσαμε να έχουμε και ενόχληση σε γαστρικό επίπεδο (και αντίστροφα).
Προσοχή: σε αυτές τις περιπτώσεις καλό είναι, για άλλη μια φορά, να προσπαθήσουμε να μην υπερφορτωθεί το μερικώς διαταραγμένο πεπτικό φαινόμενο και επομένως η πιο χρήσιμη σύσταση είναι να έχουμε μικρά γεύματα και όχι πολύ πλούσια σε λιπαρά.
Δρ. Ελένη Μπόρση, Ιατρός – Διατροφολόγος: Εντερική και παρεντερική διατροφή – Το στομάχι
