Στις 3 Αυγούστου 2021, το μεσημέρι και ενώ η χώρα βίωνε ένα πρωτοφανή καύσωνα με θερμοκρασίες που ξεπερνούσαν τους 40 βαθμούς Κελσίου, μια μικρή εστία φωτιάς γίνεται αντιληπτή δυτικά της Βαρυμπόμπης.
Κώστας Πλιάκος – CNN Greece
Ο επίγειος μηχανισμός κινητοποιείται άμεσα προκειμένου να τη θέσει υπό έλεγχο. Για την περιοχή και τους κατοίκους της δεν ήταν κάτι καινούργιο. Κι άλλες φορές στο παρελθόν υπήρξαν εστίες φωτιάς στην περιοχή ή ευρύτερα και ελέγχθηκαν γρήγορα. Αν εξαιρέσει κανείς τις μεγάλες φωτιές του 2007 και το 2008, στα επόμενα χρόνια η επιτήρηση της περιοχής έγινε με αποτελεσματικό τρόπο – με εξαίρεση το 2013. Τότε, είχε ξεσπάσει πυρκαγιά σε πευκόφυτη περιοχή στην περιοχή Κιθάρες και είχε πάρει γρήγορα διαστάσεις λόγω του ανάγλυφου της περιοχής και του δυνατού αέρα. Ο απολογισμός ήταν χιλιάδες καμένα στρέμματα και ζημιές σε τουλάχιστον 10 σπίτια.
Αυτή τη φορά όμως τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όπως θα έπρεπε. Σύμφωνα με τον κ. Γιώργο Καρέτσο, δασολόγο – ερευνητή στο Ινστιτούτο Μεσογειακών και Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ Δήμητρα και πρόεδρο του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας, εκεί φαίνεται αφενός το μεγάλο έλλειμμα της χώρας στη διαχείριση των δασών και αφετέρου στην κατάργηση της δασοπυρόσβεσης και της μεταφοράς της από τα δασαρχεία στην πυροσβεστική υπηρεσία.
Την ίδια στιγμή, φάνηκε και το έλλειμμα σε επίπεδο συντονισμού της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, αλλά και η αδυναμία να κατασβηστούν οι πυρκαγιές με τα εναέρια μέσα. Ως ύστατη λύση, η χώρα αναζήτησε πυροσβεστικά αεροσκάφη από το εξωτερικό, ενώ στρατιωτικά ελικόπτερα είχαν προβλήματα με τη συντήρησή τους και υπήρξε πρόβλημα με τη διαθεσιμότητά τους. Το γεγονός οδήγησε στην παραίτηση του διοικητή της αεροπορίας στρατού κ. Γιώργου Κουμεντάκου –η οποία πάντως δεν έγινε δεκτή από το ΓΕΕΘΑ.
Οι καμένες εκτάσεις και οι ανυπολόγιστες ζημιές
Το αποτέλεσμα, το «ζήσαμε». Η φωτιά αρχικά κατευθύνεται προς τη Βαρυμπόμπη, τη διαπερνά και δυτικά ανεβαίνει στην Πάρνηθα και φτάνει μέχρι τα όρια των Θρακομακεδόνων. Νότια αγγίζει το αεροδρόμιο Τατοΐου και φτάνει σχεδόν μέχρι την Εθνική Οδό στη γέφυρα Βαρυμπόμπης. Βορειότερα, κατακαίει το βορειοανατολικό κομμάτι της Πάρνηθας, φτάνει μέχρι την Ιπποκράτειο Πολιτεία, κάνοντας στάχτη ένα κομμάτι της και μετά συνεχίζει σχεδόν μέχρι το ύψος της Μαλακάσας. Δυτικά, περνά την εθνική οδό και τις Αφίδνες, από τη βόρεια πλευρά του Αγίου Στεφάνου και φτάνει μέχρι τη λίμνη του Μαραθώνα. Μέσα σε αυτή την ανεξέλεγκτη διαδρομή της, η φωτιά, χωρίς ισχυρούς ανέμους αλλά με υψηλές θερμοκρασίες και χαμηλή υγρασία, θα κάψει περισσότερα από 85.000 στρέμματα.
Οι λεπτομέρειες για το πώς εξελίχθηκε η φωτιά στη Βόρεια Αττική είναι ήδη γνωστές και επιπλέον οι εισαγγελικές αρχές, από τις 10 Αυγούστου, ξεκίνησαν έρευνα για την αναζήτηση ευθυνών – όχι μόνο από πράξεις δόλου αλλά και τυχόν πράξεις ή παραλείψεις προσώπων που είχαν την υποχρέωση είτε να αποτρέψουν είτε να καταστείλουν έγκαιρα και αποτελεσματικά τα πύρινα μέτωπα.
«Κατά τη γνώμη μου ήταν πολύ μεγάλο σφάλμα τότε που η δασοπυρόσβεση μεταφέρθηκε ως υπηρεσία την πυροσβεστική. Ουσιαστικά εκείνη την εποχή ‘ξεδοντιάστηκε’ η δασική υπηρεσία και δεν είχε πια τις υποδομές για να προστατεύσει αυτές τις περιοχές», επισημαίνει στο Data Project του CNN Greece ο κ. Καρέτσος, που διαθέτει βαθιά γνώση σχετικά με την πολιτική διαχείρισης των δασών – ή την απουσία της.
Τα ερωτήματα που τίθενται σήμερα, είναι τι γίνεται από εδώ και πέρα τόσο με το δάσος, όσο και με τα έργα που πρέπει να γίνουν για να αποφευχθούν πλημμυρικά φαινόμενα και διαβρώσεις του εδάφους. Επίσης, αν και κατά πόσο είναι δυνατό να αποφευχθεί στο μέλλον μια παρόμοια τραγωδία και -σε τελική ανάλυση- τι κάνουμε με τα δάση μας. Επιπλέον, τρεις μήνες μετά τη φωτιά, πού βρίσκονται οι εργασίες για τον αποκατάσταση ζημιών και την ασφάλεια των πολιτών στην περιοχή;
Χωρίς διαχειριστικό σχέδιο τα δάση μας
Ο πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης Πάρνηθας κ. Γιώργος Καρέτσος, μιλώντας στο Data Project του CNN Greece, θεωρεί ότι η φωτιά τόσο στην Πάρνηθα όσο για γενικότερα οι φωτιές στην υπόλοιπη Ελλάδα είναι δύσκολο να ελεγχθούν για μια σειρά από παράγοντες. Κατά τον κ. Καρέτσο, οι δύο βασικοί λόγοι είναι η απόσπαση της δασοπυρόσβεσης από την αρμοδιότητα των δασαρχείων και η συνακόλουθη μείωση της εποπτείας και διαχείρισής τους από αυτά, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι τα δάση έχουν πάψει πια να αποτελούν πεδίο οικονομικής δραστηριότητας.
Η υλοτομία, η κτηνοτροφία, η ριτινοπαραγωγή, έχουν μειωθεί πάρα πολύ σε σχέση με το παρελθόν και έτσι η προστασία των δασών, οι αποψιλώσεις, η συσσώρευση μεγάλου όγκου βιομάζας όπως λέει χαρακτηριστικά, δίνουν τη δυνατότητα στη φωτιά να επεκτείνεται πολύ γρήγορα. Με λίγα λόγια καθώς η διαχείριση των δασών έχει πλέον ατονήσει, είτε με την ανθρωπογενή δραστηριότητα είτε με τη μειωμένη εποπτεία τους, αυτό που μένει στην πολιτεία είναι απλώς να σβήνει φωτιές. «Δίνουμε τεράστια ποσά στην καταστολή των πυρκαγιών και ελάχιστα στην πρόληψη. Η δασική υπηρεσία ζήτησε φέτος 17 εκατομμύρια ευρώ και πήρε μόλις τα 1,7» τονίζει ο κ. Καρέτσος.
Το σχέδιο για την αναδάσωση και η κατάσταση των ρεμάτων
Το ερώτημα τώρα, είναι πού βρισκόμαστε τρεις μήνες μετά, τι έχει γίνει από πλευράς πολιτείας για τη βελτίωση της εικόνας στην περιοχή και τι πρέπει από εδώ και πέρα να γίνει. Το ηλεκτρικό δίκτυο έχει αποκατασταθεί εδώ και καιρό και αν επισκεφθεί κάποιος την περιοχή θα δει ότι έχει ξεκινήσει ήδη η υλοτόμηση των καμένων κορμών δεξιά και αριστερά από τους δρόμους, για λόγους ασφαλείας. Το υπόλοιπο καμένο δάσος θα μείνει στη θέση του, όπως είναι.
«Η περιοχή αναμένεται να κηρυχθεί αναδασωτέα – ακόμη εκκρεμούν κάποιες αυτοψίες διότι υπάρχουν και αγροτικές εκτάσεις μέσα σε αυτήν οι οποίες θα πρέπει να εξαιρεθούν. Τα δέντρα δεν θα κοπούν άμεσα, διότι θα πρέπει να κρατήσουν τον σπόρο μέχρι αυτός να πέσει στο χώμα για να γίνει φυσική αναδάσωση. Ίσως να περιμένουμε και ένα και δύο χρόνια για αυτό. Επιπλέον, επειδή η ρίζα τους είναι γερή, θα πρέπει να μείνουν για τη συγκράτηση των νερών, ώστε να μην έχουμε διάβρωση των εδαφών» λέει ο κ. Φρούσιος, δασοπόνος και εκτελών χρέη δασάρχη στην Πάρνηθα κατά τη χρονική στιγμή του ρεπορτάζ.
Αυτό σημαίνει, από την άλλη, ότι θα καθυστερήσει και η κατασκευή κορμοσειρών στο βουνό για τη συγκράτηση των εδαφών γιατί θα πρέπει πρώτα να κοπούν τα δέντρα. Επιπλέον αυτό είναι κάτι στο οποίο εμπλέκονται αρκετοί φορείς και θα πρέπει να ανατεθούν οι εργολαβίες.
Αναφορικά με τα ρέματα, επειδή αυτό είναι ένα φλέγον θέμα για την περιοχή, ζητήσαμε από τον αντιπεριφερειάρχη Ανατολικής Αττικής κ. Αθανάσιο Αυγερινό να μας δώσει την εικόνα που έχουν τα ρέματα αυτή τη στιγμή. Όπως είπε ο κ. Αυγερινός, η αντιπλημμυρική θωράκιση των πυρόπληκτων περιοχών ξεκίνησε άμεσα μετά της φωτιές, με καθαρισμούς των υδατορεμάτων με έμφαση σε περιοχές υψηλής επικινδυνότητας όπως των δημοτικών ενοτήτων Θρακομακεδόνων και Βαρυμπόμπης του Δήμου Αχαρνών, Αφιδνών του Δήμου Ωρωπού και Κρυονερίου και Σταμάτας του Δήμου Διονύσου. Το συνολικό μήκος των ρεμάτων στην Ανατολική Αττική είναι 350 χιλιόμετρα και είναι τα περισσότερα από κάθε άλλη περιοχή της Αττικής.
Αντί επιλόγου…
Η καταστροφή της Πάρνηθας, για μια ακόμη φορά, αποδεικνύει ότι η πολιτεία δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μια μεγάλη πυρκαγιά, ακόμη και αν πρόκειται για τον βασικότερο πνεύμονα πρασίνου της πρωτεύουσας. Οι αιτίες δεν είναι μόνο επιχειρησιακής φύσης και δεν σχετίζονται με την οργάνωση ή αποδιοργάνωση των δασαρχείων και την μεταφορά της ευθύνης της δασοπυρόσβεσης στην πυροσβεστική, κάτι που ειπώθηκε πολλές φορές το τελευταίο διάστημα. Το πρόβλημα ξεκινά από την εγκατάλειψη του δάσους ως πεδίου οικονομικής δραστηριότητας που με τη σειρά του σημαίνει λιγότερη ανθρώπινη παρουσία και κατ’ επέκταση προστασία και διαχείρισή του.
Τα δάση στην Ελλάδα, πλην εξαιρέσεων, επιτελούν πλέον μόνο τον οικοσυστημικό τους ρόλο, όπως σημειώνει ο κ. Γεώργιος Καρέτσος, δασολόγος – ερευνητής στο Ινστιτούτο Μεσογειακών και Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ Δήμητρα και ο πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας. Έτσι, στο μέλλον, αν δεν επενδύσουμε στην πρόληψη, θα γίνεται ολοένα και δυσκολότερο να αντιμετωπίζουμε αποτελεσματικά τις πυρκαγιές.
Κώστας Πλιάκος
Παραγωγή: Data Project – DPG Digital Media
Διαβάστε το αναλυτικό ρεπορτάζ στο CNN Greece
πηγή: dasarxeio.com